Home / Medical Article / ทำอย่างไรเมื่อมีอาการอ่อนเพลีย หลังหายป่วยจาก Covid – 19
นพ.ศิต เธียรฐิติ แพทย์ผู้มีประสบการณ์ด้านการแพทย์บูรณาการและเวชศาสตร์ชะลอวัย
ในสถานการณ์ที่เกิดการระบาดของเชื้อไวรัส Covid – 19 ทำให้มีผู้ป่วยติดเชื้อทั่วโลกเป็นจำนวนมากหลายล้านคน แม้ว่าอัตราการรอดชีวิตหลังติดเชื้ออาจสูงถึง 98% โดยเฉลี่ย แต่กลับพบว่าหลังจากผ่านพ้นช่วงการติดเชื้อไปแล้ว สภาพร่างกายของผู้ป่วยหลายคนไม่สามารถกลับมาแข็งแรงเหมือนเดิมได้ ซึ่งทางการแพทย์เรียกอาการเช่นนี้ว่าภาวะ Long Covid หรือ Post Covid Syndrome
อาการแบบไหนเข้าข่าย Long Covid
โดยส่วนใหญ่มักจะพบว่าผู้ป่วยจะเกิดอาการอ่อนเพลีย ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดตามตัว เมื่อหายใจยังเหนื่อย หายใจไม่เต็มปอด และยังคงมีอาการไออยู่ แม้ว่าตรวจไม่พบเชื้อแล้ว บางรายเกิดผื่นขึ้น ผมร่วงผิดปกติ บางรายมีปัญหาด้านการนอนหลับ ความจำและประสิทธิภาพของสมองลดลง อารมณ์แปรปรวน เกิดความวิตกกังวล หรือ ซึมเศร้าได้ง่ายขึ้น ซึ่งอาการเหล่านี้อาจพบต่อเนื่องยาวนานได้ตั้งแต่ 4-24 สัปดาห์หลังจากการติดเชื้อ ซึ่งโอกาสที่จะเกิดผลที่ตามมาดังกล่าวนี้ จากข้อมูลในการศึกษาพบว่าอาจสูง 50-80% โดยจะมีความรุนแรงมากหรือน้อยแตกต่างกันไป
สาเหตุของการเกิด Long Covid นี้ ณ ปัจจุบันเชื่อว่า เกิดจากสาเหตุหลักได้ 4 สาเหตุ อันได้แก่
1. ระบบภูมิคุ้มกันเกิดภาวะเสียสมดุลหลังจากการติดเชื้อ Covid -19 ทำให้ร่างกายสร้างระบบภูมิคุ้มกันทำลายเนื้อเยื่อตัวเอง (Autoimmunity)
2. หลังติดเชื้อ Covid -19 แล้วยังมีเศษชิ้นส่วนของไวรัส (Viral Shedding) อยู่ในร่างกายคนไข้ ทำให้มีการอักเสบเรื้อรังเกิดขึ้นอีก
3. ภาวะที่เนื้อเยื่อต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น ปอด เส้นเลือด ตับ หรือ ไต เกิดการบาดเจ็บและเสื่อมสภาพลงหลังการติดเชื้อ
4. ภาวะที่เกิดการอักเสบ ความเครียด และการใช้ยา Steroid ในช่วงการรักษายังส่งผลต่อการทำงานของฮอร์โมนต่อมหมวกไต ซึ่งทำให้เกิดภาวะต่อมหมวกไตล้า
การวินิจฉัยภาวะนี้ในปัจจุบัน จะอาศัยจากประวัติ การตรวจร่างกาย รวมไปถึงการตรวจเลือด การตรวจประเมินการตอบสนองของภูมิต้านทาน ตรวจการอักเสบและฮอร์โมนของร่างกายหลังการติดเชื้อ
การดูแลรักษาภาวะ Long Covid ในปัจจุบันต้องบูรณาการและประยุกต์ความรู้ต่าง ๆ เข้ามาแก้ไขในแต่ละกลไก เช่น
– การใช้ยาที่มีคุณสมบัติลดการอักเสบต่าง ๆ เช่น ยากลุ่มสเตียรอยด์
– การใช้สารพฤกษเคมี ที่มีคุณสมบัติลดการอักเสบ ต่อต้านอนุมูลอิสระ และปรับสมดุลการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน เช่น สาร EGCG ในชาเขียว สารสกัด Curcumin จากขมิ้นชัน สารสกัด Bromelain จากแกนสับปะรด สาร Astaxanthin จากสาหร่ายสีแดง สาร Resveratrol จากเปลือกองุ่น สาร Quercetin ในเปลือกหอมแดง เป็นต้น
– สารสกัด Astragalus หรือ อึ้งคี้ หนึ่งในสมุนไพรจีน ที่ช่วยสนับสนุนการทำงานของเอนไซม์ทีโลเมอเรสจึงมีส่วนช่วยในการฟื้นฟูเซลล์ และ สาร Cordycepin ในถั่งเช่า นอกจากช่วยในการให้พลังงานกับเซลล์แล้ว ก็อาจได้ประโยชน์ในการฟื้นฟูปอดด้วย
– การใช้กรดอะมิโนบำบัด กรดไขมันบำบัด ควบคู่กับการใช้วิตามินบำบัด โดยเฉพาะวิตามินบี ร่วมกับแร่ธาตุหลักและแร่ธาตุรองต่าง ๆ จะสนับสนุนการทำงานของการสร้างพลังงานของเซลล์ ลดการอักเสบ และยังมีส่วนช่วยลดอาการอ่อนเพลียเรื้อรังได้
– มีการศึกษาถึง Low Level Laser Therapy หรือ การบำบัดด้วยแสงธรรมชาติ จะเป็นการใช้อนุภาคแสงเข้าไปกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์ในไมโทคอนเดรีย ให้แต่ละเซลล์สามารถผลิตพลังงาน และลดอาการอ่อนเพลียได้เช่นกัน
– การใช้ฮอร์โมนต่อมหมวกไตทดแทน เพื่อสนับสนุนร่างกายไม่ให้เกิดภาวะพร่องฮอร์โมนในช่วงที่ต่อมหมวกไตยังคงอ่อนล้าจากการอักเสบและการติดเชื้อ
– ONDAMED เป็นการปรับสมดุล พลังงาน และเพิ่มพลังงานให้กับเซลล์ โดยการรักษาด้วยวิธีนี้จะเป็นการใช้เทคโนโลยีคลื่นพลังงานไฟฟ้า ด้วยการสแกนเพื่อตรวจหาส่วนที่สึกหรอ บาดเจ็บ หรือจุดที่เกิดปัญหา เมื่อพบความผิดปกติก็จะทำการกระตุ้นการซ่อมแซมเพื่อรักษาและฟื้นฟู โดยเติมพลังงานให้กับเซลล์นั้น ๆ ได้กลับมาทำงานอย่างเต็มที่และเต็มประสิทธิภาพ
ซึ่งในการรักษาด้วยเครื่องมือนี้ จะมีระยะเวลาที่กำหนดอยู่ที่ประมาณ 3-5 ครั้ง โดยเป็นการรักษาที่ปลอดภัย คนไข้ไม่เจ็บตัว อีกทั้งยังสามารถใช้การรักษานี้ร่วมกับวิธีการอื่น ๆ ได้อีกด้วย
– การฝังเข็มบำบัด หรือ ใช้สารอาหารกระตุ้นตามจุดฝังเข็ม โดยประสบการณ์ของแพทย์บูรณาการ ก็จัดเป็นอีกเทคนิควิธีที่ได้ผลดีในการกระตุ้นการทำงานของเซลล์ การสนับสนุนการสร้างพลังงาน รวมไปถึงการบรรเทาอาการปวดเมื่อยต่าง ๆ อีกด้วย
– การศึกษาด้านเวชศาสตร์ฟื้นสภาพ หรือ Regenerative Medicine เช่น การบำบัดด้วย Mesenchymal Stem Cell – MSC เป็นอีกการศึกษาที่น่าสนใจกับภาวะนี้อย่างมากทั้ง คุณสมบัติในการปรับสมดุลภูมิต้านทานที่มีข้อมูลสนับสนุนมากมายในแง่ของ ภาวะภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง และข้อมูลที่ MSC ยังสามารถปลดปล่อย Exosome และ Growth factor ให้กับเนื้อเยื่อที่บาดเจ็บ เพื่อให้เกิดหารฟื้นฟูเนื้อเยื่อใหม่ขึ้นมา รวมไปถึงการฟื้นสภาพปอดหลังการติดเชื้ออีกด้วย
– การออกกำลังกายเพื่อฟื้นฟูการทำงานของกะบังลม และเนื้อเยื่อปอด แนะนำการออกกำลังประเภทโยคะ ชี่กง พิลาทิส
– การทำสมาธิ และดนตรีบำบัด ก่อนนอนเพื่อปรับการทำงานของคลื่นสมอง
ทั้งหมด ทั้งปวงเหล่านี้ คือ แนวทางที่แพทย์บูรณาการจะพิจารณาความรู้มาประยุกต์ใช้เพื่อดูแลคนไข้กลุ่มนี้ เพื่อช่วยฟื้นสภาพร่างกายให้กลับมาแข็งแรงเหมือนเช่นดังเดิม
